KROKODYLOWA OBSESJA Michała Sitka

The Crocodile Obsession of Michał Sitek
Zaryzykować stwierdzenie, że ostatnim, żyjącym pomostem między czasami obecnymi a prehistorią są krokodyle – to za mało. Badania pokazują, iż tak naprawdę, bezpośredni przodkowie tych gadów pojawili się mniej więcej 80 mln lat temu. Jednakże są tylko pochodną zwierząt, zamieszkujących naszą planetę razem z dinozaurami.

Moje podróże obfitowały w spotkania z tymi gadami. Można powiedzieć, że każdy, kolejny kontakt z nimi nasilał coraz to większą fascynację. Obecnie – co mogę stwierdzić z czystym sumieniem – każda, następna wyprawa, podporządkowana jest mojej krokodylowej “obsesji”. “Przodkowie krokodyli mają fascynującą historię, relatywnie mało znaną w porównaniu z historią dinozaurów. Były to zupełnie inne stworzenia od tych, które znamy dzisiaj, znacznie bardziej zróżnicowane. Nasze badania dowodzą, że miały bardzo dużą zdolność adaptacyjną” – uważa Tom Stubbs z University of Bristol. I to właśnie ów potencjał adaptacyjny pozwolił krokodylom na przetrwanie, a nam – umożliwił delektowanie się ich pięknem.

Michał Sitek, Godzilla, powstaje, narodziny krokodyla

“Godzilla powstaje”
Narodziny tego giganta w przyszłości to niesamowite przeżycie. Po wielu kontaktach z dorosłymi osobnikami, ujrzeć wyklucie tej oczywistej potęgi wśród gadów to historia niewątpliwie warta rejestracji zdjęciowej. Także dla tych, którzy nie mogli zobaczyć tego na żywo.

Krokodyle należą do grupy gadów zwanej Crurotarsi. Z danych wynika, że na ziemi żyją od ponad 220 mln lat, gdy pojawiły się w okresie Triasu. Ich różnorodność biologiczna i możliwości fizyczne, spowodowały że stały się najgroźniejszym elementem ówczesnego świata, co było równoznaczne, z tym, że praktycznie opanowały lądy. Pod koniec epoki Triasu, niezbadany jak dotąd kataklizm, wyniszczył większość Crurotarsi. Ziemię zniewoliły dinozaury.

Mapa Świata Michał Sitek

Michał Sitek łowca krokodyli

“Prawie jak łowca krokodyli”
Po długich przygotowaniach udało mi się zrealizować jedno z moich marzeń. Obezwładnienie tej bestii na zawsze pozostanie w mej pamięci. Pytanie – czy się nie bałem? Retoryczne, jednak chęć sprawdzenia się i kipiąca adrenalina, skutecznie obniżyła poziom strachu.

Krokodyle zmuszone były znaleźć sobie bezpieczne, można stwierdzić, że – niszowe miejsca egzystencji. Do nich należały rzeki, jeziora i tereny bagniste. Przez lata ewoluowały i doskonaliły swe umiejętności w nowych warunkach. Niewielkie krokodyle polowały na młode dinozaury, które opuszczały swoje gniazdo – dowodzą badania. Zmiennocieplność, wszystkożerność, opancerzone ciało – cechy charakterystyczne, rozwijane przez krokodyle pozwoliły im na przetrwanie do dziś. Nie zdołały jednak odbudować swojej dominującej pozycji na ziemi. A palmę pierwszeństwa przejęły ssaki…

Mapa Świata Michał Sitek

Michał Sitek łowca krokodyli

Obecnie Crurotarsi reprezentowani są przez trzy rodziny: krokodylowatych, aligatorowatych oraz gawiali. Krokodylowate występują w południowej Azji, Afryce, północnej Australii, Nowej Gwinei, Amerykach Północnej, Środkowej i Południowej. Aligatorowate – zaliczają się do niej aligatory i kajmany. Zamieszkują strefę gorącą obu Ameryk i wschodnie Chiny. Gawiale zaś, żyją na terenie Indii.

Mapa Świata Michał Sitek

photo by Michał Sitek

“Szczęki”
Wydaje się, że otwarta paszcza krokodyla pochłania ogromne ilości wody. Nic bardziej mylnego. Fałda zamykająca gardziel skutecznie tamuje przedostanie się cieczy do organizmu. Ta osobliwa cecha jest szczególnie przydatna podczas ataku w trakcie żeru.

Mapa Świata Michał Sitek

photo by Michał Sitek

Krokodyle są zwierzętami o jaszczurowatym kształcie ciała, pokryte kostnymi tarczami, ze szczękami opatrzonymi zębami osadzonymi w zębodołach. Głowa jest wydłużona. Krokodyla nilowego charakteryzuje głęboko wcięta paszcza oraz potężne stożkowate zęby nierównej wielkości. Długa paszcza ma widoczne po bokach pyska największe zęby, reszta schowana jest za wargami. Są one osadzone tekodontycznie czyli w zębodołach. Praktycznie całe życie mają zdrowe i pełne uzębienie – zepsute zęby wypadają, a na ich miejsce wyrastają nowe. Ich ilość wynosi w szczęce górnej ok. 28-32, a w dolnej 32-36.

Mapa Świata Michał Sitek

Poszczególne rodziny różnią się od siebie układem zębów. U aligatorów 40 zębów żuchwy chowa się w szczelinach zębów górnej szczęki. U krokodyla nilowego w górnej szczęce umiejscowiony jest ząb piąty, w dolnej ząb czwarty – są to zęby największe. Przy zamkniętej paszczy kły te wchodzą w specjalne zagłębienia w szczęce i żuchwie. Największe – czwórki wchodzą w głębokie zatoki w kości międzyszczękowej. Gawiale mają 51 zębów takiego samego kształtu i wielkości, z tego 24 w szczęce i 27 w żuchwie. Ich podniebienie jest twarde i oddziela jamę nosową od jamy gębowej. Język krokodyla przyrośnięty jest do dna jamy pyska i dlatego, gdy patrzymy od przodu, możemy go nie zauważyć.

Mapa Świata Michał Sitek

photo by Michał Sitek

“Michał Sitek, oko w oko z gadem”
Pole i ostrość widzenia krokodyli pod wodą nie jest wcale kiepska. Membrana chroniąca gałki oczne doskonale spełnia swoje zadanie. Dlatego też podwodne polowanie nie sprawia tym gadom specjalnych trudności.

Krokodyle wykazują wiele cech budowy właściwych dla ptaków i ssaków, czyli wyżej uorganizowanych gromad kręgowców. Oczy mają dobrze wykształcone, o zielonych lub żółtozielonych tęczówkach. Źrenice są szparowate i ustawione pionowo. W oczach krokodyli znajduje się warstwa odblaskowa, stanowiąca przystosowanie do nocnego trybu życia. Ciało pokrywają płytki rogowe i tarczki kostne, tworzące szczególnie od strony grzbietowej gruby pancerz chroniący ciało. Ubarwienie grzbietu szare lub oliwkowe, spód ciała białawy. U krokodyli nilowych zielone lub brązowe w różnych odcieniach ubarwienie grzbietowej powierzchni ciała zdobią liczne, małe, czarne plamki. Brzuch jest żółty.

Rex Michał Sitek

Sam o fotografii mówi: “To, co nie jest dostrzegane i postrzegane przez wielu ludzi w życiu codziennym dla mnie wygląda zupełnie inaczej. Moja ulubiona dziedzina fotografii tj. makrofotografia przyrodnicza, która sprawia mi ogromną frajdę. Nie używam pierścieni pośrednich i odwrotnych technik mocowania szkła. Mieszek, lampa pierścieniowa, S105-S150/2,8, dyfuzor własnej roboty pozwalają uzyskać niezłe ustawienia ostrości przy dużych przysłonach”.

“Krokodyle, aligatory… gady to bardzo częste obiekty moich fotograficznych pasji. Nie chodzi tu nawet o piękno i tajemniczość tych fascynujących zwierząt. Emocje i chwila niepewności gdy atakują, to coś, co prowokuje mnie do coraz bliższego obcowania z moimi faworytami fauny, oddalonej od Polski tysiące kilometrów.”

Mapa Świata Michał Sitek

Grzbiet pokrywa 4-6 rzędów rogowych tarcz, najwyższe z nich przechodzą potem w górną krawędź ogona, który jest silnie bocznie spłaszczony. Ciało zakończone mocno rozwiniętym i umięśnionym ogonem, który stanowi swoisty napęd podczas pływania. Dwie pary krótkich, silnych odnóży, z których przednie mają palce wolne, tylne spięte są w całości lub częściowo błoną pławną. Potrafią, w przeciwieństwie do innych gadów, wydawać głośne dźwięki. Krokodyle rosną do 6 m długości (liczone od głowy do końca ogona) oraz osiągają do 750 kg wagi. Zdarzają się oczywiście “egzemplarze” większe. Długość ich życia to nawet 60 lat.

photo by Michał Sitek

photo by Michał Sitek

Mapa Świata Michał Sitek

Okres godowy krokodyli uwarunkowany jest zależnościami klimatycznymi. Temperatura ma największy wpływ u gatunków żyjących w klimacie umiarkowanym. U zwierząt żyjących w strefach gorących zaś – nadejście pory suchej. Każdy gatunek z rodziny krokodyli jest jajorodny. Dojrzałość płciową osiąga zazwyczaj w wieku 7 lat, przy długości ciała ponad 200 cm.

Ciekawie wyglądają zaloty. Samiec wzbija w powietrze fontanny wody, wykonując energiczne ruchy – uderza ogonem i szyją o taflę wody, w tym samym czasie puszcza bańki powietrza z paszczy. Kopulacja trwa około minuty. Mniej więcej po miesiącu samica składa na lądzie jaja. Po wybudowaniu kopca (materiał to piach, błoto, liście i rośliny) lub wykopaniu zagłębienia w piachu, jaja (ilość od 30 do 70 szt.) zostają złożone (znoszone co pół minuty) i przykryte warstwą roślinności. Na proces inkubacji główny wpływ ma temperatura. Informacją wartą podkreślenia jest, wyjątkowa sytuacja wśród gadów – agresywny instynkt macierzyński samicy. Intruz pojawiający się w pobliżu gniazda musi liczyć się z poważnymi konsekwencjami.

Proces wylęgania trwa około 3 miesięcy. Płeć krokodyli zależy od temperatury, w jakiej przebywają jaja – jeśli średnia temperatura w gnieździe oscyluje między 32 °C a 34,5 °C, z jaj wylęgną się samce. Jeśli słupek rtęci pokazuje temperaturę niższą bądź wyższą – na świat przychodzą samice. W tym czasie samica dba o gniazdo, głównie o nawilżanie jaj. Matka oddaje na nie mocz bądź układa się na nich zaraz po wyjściu z wody. Zdarza się, że samica w tym okresie praktycznie nic nie jada, a do zaspakajania głodu wykorzystuje w tym czasie odłożony w ogonie i na placach tłuszcz. Gotowe do wyklucia młode, wydają dźwięki informujące o gotowości przyjścia na świat.

Mapa Świata Michał Sitek

Do przebicia skorupy jaja używają tzw. zęba jajowego. Matka odkopuje gniazdo i przenosi w pysku młode do wody, w której od razu mogą swobodnie pływać. Większość młodych krokodyli staje się ofiarami innych drapieżników, średnio przeżywa około trzech sztuk. Długość ich waha się od 20 do 30 cm. W przypadku niektórych gatunków – wśród samców – stwierdzony został kanibalizm. Początkowo młode żywią się stawonogami, wraz z dojrzewaniem ich menu zaczynają stanowić mięczaki, skorupiaki, ryby, gady i płazy. W rok po wykluciu ich rozmiar jest już dwa razy większy, a po kolejnych 6 miesiącach zaczynają oddalać się od zbiornika. Matecznik opuszczają definitywnie po 3 latach.

Generalnie pokarmem krokodyli może być wszystko co pojawi się w zasięgu ich paszczy. Począwszy od ptactwa do ssaków. Nie pogardzą również padliną oraz mniejszymi osobnikami z własnego gatunku. Z uwagi na spore gabaryty, ich ofiarami stają się nawet dorosłe antylopy bądź mniejsze słonie. W praktyce, mniejszej wielkości zdobycz połykana jest żywcem. Większe zaś, po wytropieniu, schwytaniu i utopieniu, szybkimi ruchami głowy są rozszarpywane na części, które możliwe są do połknięcia. Zęby krokodyla nie są na tyle ostre by posiłek rozczłonkować, służą głównie do przytrzymywania ofiary. Po zabiciu ofiary, wykonują gwałtowny ruch wokół własnej osi, ma to na celu rozczłonkowanie ciała potencjalnego posiłku. Podczas polowania na ryby, zaganiają je na mieliznę, połykają w całości – głową do przodu, by skrzela nie pokiereszowały im gardła.

Mapa Świata Michał Sitek

photo by Michał Sitek

Samczy instynkt
Samczy instynkt objawia się wyznaczaniem przez największe i najsilniejsze okazy terytoriów. Bacznie obserwują teren, a swą agresywną postawą zabraniają innym samcom przekraczania ich granic. Pora godowa to czas gdy ogromne samce rozpoczynają walki o wdzięki samic.

Zdarzają się również przypadki ataków na ludzi. Ich liczba rocznie dochodzi do nawet do kilku bądź kilkudzisięciu przypadków śmiertelnych. Australijski przypadek w rzece Daly River, gdy 20-letni mężczyzna został pożarty przez krokodyla na oczach swojej żony – nie należy do odosobnionych.

W czasie ataku, krokodyle osiągają prędkość do 120 km/h. Krokodyl nilowy posiadł wyróżniającą go cechę, mianowicie jest nią duża wytrzymałość na brak pokarmu. Są w stanie nie jeść nawet przez kilka miesięcy. Krokodyle stały się także obiektem kultu. Należały do zwierząt czczonych w starożytnym Egipcie. Sobek – egipski bóg płodności i wody miał głowę krokodyla. To właśnie na cześć tych gadów założone zostało miasto Krokodilopolis. W niektórych rejonach świata mumie tych gadów składano do gromów razem z ciałami wysoko sytuowanych osób. Aborygeni australijscy wierzyli natomiast, że jedna z ich największych rzek powstała dzięki “działalności” krokodyla, który stworzył koryto rzeczne po przeżuciu lądu.

Krokodyle żyją głównie w wodach słodkowodnych, Zamieszkują duże jeziora, rzeki i rozległe tereny bagniste, rzadziej – ujścia rzek do morza oraz przybrzeżne strefy mórz. Są także gatunki, które występują w wodach słonych. Ich właściwym siedliskiem jest woda, raczej niechętnie wychodzą na ląd. Wśród krokodyli wyróżniamy gatunki: różańcowy, amerykański, nilowy, błotny, nowogwinejski, z Orinoko, syjamski i krótkopyski.

Serce i mięśnie krokodyli umożliwia spowolniony przepływ krwi, zamknięcie otworów usznych i nosowych co pozwala na długie zanurzenie pod powierzchnią wody. Podczas nurkowania krwiobieg płucny jest wyłączany dzięki otwarciu otworu w aorcie. Krokodyl nilowy może np. wstrzymać oddech na 45 min. Czasami – godzinami leżą zanurzone w wodzie, a nad taflą widać tylko oczy i nozdrza. Za dnia wylegują się na słońcu, spowalniają oddech, a ich serce zaczyna bić wolniej. Jest to czas odpoczynku, w którym ich czynności życiowe zwalniają, co pozwala zaoszczędzić sporą ilość energii. W tym czasie często spotkać można je z rozwartymi paszczami. Organizm jest w ten sposób chłodzony, a resztki pożywienia są wydziobywane z jamy ustnej przez – żyjące z nimi w symbiozie – ptaki. W przypadku krokodyla nilowego, współpraca ta polega na oczyszczaniu z resztek i pasożytów, zarazem pożywianiu się nimi przez brodźca piskliwego. Gatunki żyjące w strefach bardzo gorących chronią się przed ciepłem – zagrzebując w mule i zapadając w głęboki sen. Na lądzie poruszają się wolno i flegmatycznie, potrafią jednakże nagle, ostro przyspieszyć. Energią emanują zaś w wodzie, gdzie głownie żerują.

W północnej Australii żyją krokodyle, które przystosowały się do życia w wodzie słonej. Nierzadko spotykane są w oceanie. Te z nich, które mają zdolność życia w wodzie morskiej, podczas wędrówek mogą pokonać nawet do 5 tys km. Z informacji uzyskanych przez australijskich naukowców wynika, że tak duże odległości krokodyle pokonują wykorzystując prądy oceaniczne, jak to nazwali gady te “surfują”. Fakt ten może tłomaczyć obecność ich na oddalonych od kontynentu wysepkach.

Mapa Świata Michał Sitek

photo by Michał Sitek

“Amator ludzkiego mięsa”
Goście przebywający w dorzeczu Orinoko nie są w stanie przejść obojętnie obok jego gospodarza. Kajman z rodziny aligatorów to pan swojego terytorium, który uznawany jest za najbardziej niebezpiecznego gada w tym regionie. Stanowi zagrożenie dla kąpiących się oraz dla kobiet piorących bieliznę nad brzegiem rzeki. Ten gad to łącznik pomiędzy prehistorią, a czasami obecnymi.

Najmniejszymi przedstawicielami z gatunku krokodyli są kajmany, których długość nie dochodzi do 1,4 m. Największym współcześnie żyjącym jest krokodyl różańcowy, osiągający długość 7 m i którego waga dochodzi do 1 tony. Największe krokodyle żyły w Afryce ponad 2 mln lat temu (opisane w ” Journal of Vertebrate Paleontology” mierzyły ponad 8 m długości), a ich gabaryty pozwalały bez problemów połknąć dorosłego człowieka.

Mapa Świata Michał Sitek

Praktycznie od zawsze krokodyle były obiektem pożądania myśliwych, ze względu na smaczne mięso i cenną skórę, której używa się do wyrobu cennego asortymentu galanteryjnego. Popyt na skórę krokodyli jest w dalszym ciągu bardzo popularny, przez co gady te są nadal łakomym kąskiem dla wszelkiej maści okrutników. Ceny oferowane za nią osiągają niebotyczne rozmiary, co ma ogromny wpływ, że wybijane są nie tylko starsze osobniki, ale również matki z młodymi. Stwierdzenie, że to rozwój cywilizacyjny ludzkości jest ich największym wrogiem nie jest bezzasadne. Wyręby lasów, osuszanie terenów oraz budowanie zapór na rzekach – to wszystko w znaczący sposób wpływa na zmniejszanie się populacji tych fascynujących zwierząt. Tępione były również przez autochtonów, ponieważ jest to zwierzę groźne dla ludności. O tym jak groźną mają opinię niech świadczy panika jaką wywołało 15 tys. krokodyli, które uciekły podczas powodzi w 2013 roku z farmy hodowlanej w Republice Południowej Afryki. W północnej Afryce zostały praktycznie wybite ze swoich środowisk. Bardzo prawdopodobne jest, że hinduski gawial nie występuje już w ogóle na wolności, chodź niegdyś rzeki obfitowały w ten gatunek gadów.

Obecnie krokodyle są pod ochroną w każdym rejonie świata. Dzięki temu zwiększa się ich szansa na przetrwanie.

fot. Przezorny zawsze ubezpieczony Wydaje się, że moja pasja to zajęcie dla jednej osoby. Nie zawsze. Aby wykonać niepowtarzalne ujęcie czasami potrzeba towarzysza, który swoją pomocną dłonią pomoże wyjść cało z opresji.

Michał Sitek Crocodile Catcher

fot. Czasami człowiek jest górą Ryzykowna to pasja – stwierdzam z czystym sumieniem. Lecz bliskie spotkania z ogromnymi krokodylami to dla mnie czysta przyjemność. Nie na leży może do zbyt bezpiecznych, lecz cóż powstrzyma prawdziwego pasjonata.

Michał Sitek Crocodile Catcher

Michał Sitek | TRAVEL PHOTOGRAPHY | 2010-2013 Michał Sitek Od wielu lat największą jego pasją są podróże do mało znanych zakątków świata. Zajmuje się oprócz fotografii reklamowej, fotografią podróżniczą i reportażową, przywożąc z każdego wyjazdu tysiące zdjęć i slajdów.
Michał Sitek